Çinko Eksikliğinin Belirtisi ve Tedavi Yöntemleri

DNA onarımını sağlayan iz minerallerin başında gelen çinko aynı zamanda bağışıklık sisteminin sağlıklı kalabilmesi için de son derece önemlidir. Vücuttaki oksidatif bozulmalarla savaşan, hücrelerin büyümesinde ve bölünmesinde ciddi bir rolü olan çinko tat alma, koku alma duyularının çalışmasına katkıda bulunduğu gibi, yaraların çabuk iyileşmesini de sağlamaktadır. Beslenmeyle alınan karbonhidratların protein ve yağların en sağlıklı şekilde parçalanmasına da katkıda bulunur.

Dünya genelinde yaklaşık olarak 2 milyar kişide çinko eksikliği görülmektedir ve bu durum pek çok hastalığa neden olmaktadır.

Yazımızı okuyarak çinko eksikliği yaşayıp yaşamadığınızı anlayabilir ve eksikliği durumunda ne gibi önlemler alacağınızı öğrenebilirsiniz.

Çinko Hayati Öneme Sahiptir

Vücudun pek çok anlamda ihtiyaç duyduğu bir mineral olan çinko, yaklaşık 300 enzimin yer aldığı tepkimelerde katalizör olduğu gibi, aynı zamanda hücresel metabolizmalar açısından da etkilidir. Gebe bayanlar için büyük önemi vardır ve ideal oranlarda tutulması sayesinde bebeklerin daha sağlıklı olmasına ve büyümelerine katkıda bulunur.

Her gün yeterli miktarın düzenli şekilde alınmaması halinde pek çok hastalığa davetiye çıkardığı için sağlıklı beslenmeye özen göstermek ve çinko alımına dikkat etmek gerekir.

Kimler Risk Altında?

Bazı kişiler çinko eksikliğinde çok daha fazla risk altında olurlar ve hastalanmaya yatkınlaşırlar. Bu kişilerin ortak özellikleri şu şekildedir:

• Sağlıksız ve düzensiz beslenenler
• Vejetaryenler, yani hayvansal ürünleri tüketmeyenler
• Ülser hastaları
• Kısa bağırsak sendromu rahatsızlığı ile Crohn hastalığı olanlar
• Sindirim sistemi sorunları veya ishal yaşayanlar
• Böbrek taşı bulunan kişiler ve karaciğer rahatsızlığı olanlar
• Diyabet hastaları
• Çinko emiliminin azalmasına ve idrarla atılmasına neden olan yüksek alkol alımı veya alkoliklik
• Fazla miktarda demir takviyesi alan kişiler
• Emziren veya gebe bayanlar

Çinko Eksikliğini Gösteren 8 Belirti

 1 – Bağışıklık Sisteminin Zayıf Olması

Çinko eksikliği durumunda kişiler çok sık hasta olurlar ve bağışıklıkları diğer insanlara nazaran oldukça düşüktür. Tüketilen besinlerle vücuda alınan çinko vücudu hastalıklara karşı korurken bağışıklık sistemini de güçlendirir.

Özellikle hücre büyümesine etki eden ve akyuvar üretilmesini sağlayarak hastalıklar karşısında daha güçlü bir vücut oluşturması bakımından çinko son derece önemlidir. Diğer yandan artık ihtiyaç duyulmayan ölü hücrelerin yok edilmesinde etkin rol oynar.

İltihaplardan kaynaklanan astım veya kanser, alerjik hastalıklar, kalp rahatsızlığı ve erken yaşlanma ile mücadelede etkilidir.

2 – Koku Ve Tat Alma Duyularında Bozulmalar Başlar

Çinkonun yeterli miktarda alınmaması tat alma ve koku alma duyularında da hasarlara neden olur ve bu duyuların çalışmasına neden olan anhidraz enzimi salgılanmaz. Bu duyularda bozulmalar söz konusu ise çinko alımının azlığı gündeme gelmelidir.

3 – Tırnaklarda Büyüme Yavaşlığı ve Yapısı Bozuk Büyümeler

Büyüme ve iyileşme fonksiyonlarında hücre yapısındaki görevleri ile katkıda bulunan çinko saç ve tırnak sağlığında da önemli bir yere sahiptir. Tırnakların uzaması, saçların gülü şekilde uzaması ve sağlıklı olması kadar cilt hücrelerinin sağlığı için de yeterli oranda çinko alınması gerekmektedir. Tırnaklarda oluşan beyaz lekeler çinko eksikliğine işaret ederken çizgi oluşumları da aynı şekilde belirtiler arasında yer almaktadır. Tırnakların yavaş uzaması da çinko alımının yetersiz olduğunun göstergesidir.

4 – Cilt Problemleri Oluşur

Özellikle sivilce oluşumları ve akneler çinko eksikliğine işaret edebilirken, kızarıklıklar ve kistik akneler de söz konusu olabilir. Bu gibi durumlarda çinko yetersizliği gündeme gelmektedir. Erken yaşlanmayı önleyen mineraller arasında bulunduğu için cildi UV ışınlarına karşı koruyan çinko protein ve hücre yapısında çok önemli bir göreve sahiptir. Enfeksiyonlara ve iltihaplanmalara karşı çok güçlü etkilere sahiptir.

Cilt problemlerinde özellikle akneler üzerine çinko bulunan serumlar uygulanarak yapılan araştırmalarda aknelerin yok olduğu ve cildin çok daha pürüzsüz bir hale geldiği gözlemlenmiştir. A vitamini ile ortak çalışan çinko cilt sağlığını koruyan en önemli minerallerden biridir.

5- Yaralar Geç İyileşir

Geç iyileşen yaralar çinko alımının az olduğuna dikkat çeker. Hücrelerin yenilenmesi ve tekrar büyüyebilmesi için ihtiyaç duyulan eforu sağlayan çinkodur ve yeterli alımında iyileşme süreleri kısalır.

Yaralı bölgelere çinko uygulaması yapılarak iyileşmenin çok daha kısa sürdüğü araştırmalarla ortaya koyulmuştur. Besinler aracılığı ile alındığı takdirde de aynı etkiler söz konusu olmaktadır. Özellikle ağız kenarında oluşan uçuklar da yeterli çinko alımında hızlı şekilde kaybolmaktadır.

6 – Görme Kaybı

Görme zorluğu yaşayanların beslenmelerinde çinkoya daha fazla ağırlık vermeleri gerekmektedir. Gece veya gündüz yaşanan görme zorluklarının nedeni çoğu zaman retina üzerindeki sarı noktanın içeriğinde yeterli çinko bulunmamasıdır. A vitamini ile ortak çalışan çinko melanin salgılanmasında önemli rol oynamakta ve gözü korumaya yardımcı olmaktadır. Günlük düzenli ve yeterli çinko alımı yaşa bağlı olarak gelişen sarı nokta hastalığında önemli düşüşlere neden olmakta ve görüş kaybı oranlarını da azaltmaktadır.

7 – Dikkat Bozukluğu ve Hafıza Kaybı

Beyinde bulunan hipokampüs alanındaki hücrelerle etkileşimi düzenleyen çinko minerali zihinsel dengeyi koruyarak öğrenme kapasitesini artırırken anımsamayı güçlendirir ve hafızayı da düzene sokar. Günlük çinko ihtiyacının sadece yarısının alındığı bir araştırmada kişilerin dikkat seviyelerinde büyük artışlar olduğu bildirilmiştir.

Çinko emilimini en yüksek seviyeye çıkarmak diğer bileşen ve minerallerle beraber alımıyla söz konusu olmaktadır. Tüm sebze ve meyvelerde bu mineral ve bileşimler bulunmaktadır.

8 – Stres ve Depresyon

Hafıza ve öğrenme kapasitesine etki eden çinko diğer taraftan strese karşı vücudun tepkisini de azaltmakta, beyin yapısını da etkilemektedir. Depresyon geçiren veya aşırı stresli yaşama sahip olan kişilerin çoğunda çinko eksikliği gözlemlenmiştir ve stres miktarı ne kadar çoksa çinko miktarı da o denli az olmaktadır. Stres ya da depresyon gibi durumlarda beden normalden çok daha fazla çinko ihtiyacı duyar. Antidepresan özelliği de bulunan çinko minerali stresle baş etmekte son derece etkilidir.

 Ne Kadar Çinkoya İhtiyacımız Var?

Günlük olarak 19 yaş üstü erkekler için 11 mg çinko yeterli iken, kadınlarda bu miktar 8 mg’dır. Ulusal Sağlık Enstitüsü’nün verdiği rakamlara göre gebe kadınların günlük 11 mg, emziren kadınların da 12 mg çinko almaları gerekmektedir. Çinko eksikliğinin söz konusu olduğu durumlarda ise bu miktarlar hekim tarafından daha da yüksek şekilde belirlenebilir.

Beslenme ile günlük ihtiyaç duyulanın daha üstünde çinko alınabileceğinden ötürü takviye alınıyorsa aşırı düzeylerde oranlarla karşılaşmak da mümkündür.

Fazla Çinko Alımının Zararları

Aşırı çinko alımına bağlı olarak kusma, ishal ya da bulantı gibi şikayetler ortaya çıkmakta, iştahsızlık, baş ağrısı ve mide krampları da görülmektedir. Günlük olarak 19 yaş üstü kişiler için maksimum 40 mg çinko alınması gerekmekte ve bu miktarın üzerine çıkılmamasına dikkat edilmelidir. Hekim tarafından önerilen miktarlar bu rakamlara göre değişiklik gösterebilir.

Çinko Bulunan Besinler

Sağlıklı ve düzenli beslenerek pek çok gıdadan çinko minerali ve vücut için gerekli vitaminleri almak oldukça kolaydır. İçinde yüksek oranda çinko bulunan temel besinler şu şekildedir:

• 100 gram pişmiş istiridyede günlük çinko ihtiyacının % 445’i oranında çinko vardır.
• Günlük çinko ihtiyacının % 258 ‘i sığır kaburgasında bulunur.
• 1 su bardağı Kızartılmış buğdayın içindeki çinkonun içinde günlük miktarın % 158’i bulunur.
• 1 bardak kajuda günlük çinko ihtiyacının % 51’i mevcuttur.
• 1 bardak pişmiş Azduki fasulyesinde günlük çinko ihtiyacının ‘%27’si bulunmaktadır.
• 30 gram susamda ve kabak çekirdeğinde günlük çinko ihtiyacının % 19’u vardır.
• 29 gr bitter çikolatanın içinde günlük çinko ihtiyacının % 19’u vardır.
• 1 bardak pişmiş nohuttaki çinko miktarı günlük ihtiyacın % 17’sidir.
• 1 bardak pişmiş barbunyadaki miktar % 12’dir.
• Çam fıstığının 30 gramında % 12 çinko bulunur.
• Pişirilmiş 1 bardak ıspanakta % 9 oranında çinko vardır.

Çinko Emilimini Zorlaştıran Faktörler

Gün içinde çok fazla kahve ve çay tüketilmesi çinkonun vücut tarafından emilimini zorlaştırmaktadır. Takviye olarak veya beslenme yolu ile aşırı şekilde alınan kalsiyum ve demir de çinko emilimini engellemektedir.

Bitkisel beslenme ile alınan çinkonun vücut tarafından emilimi uzun sürebilirken, hayvansal gıdalardan alınan çinko çok daha kolay ve hızlı emilir.

Vejetaryen beslenen kişiler baklagil tüketimini artırdıkları için bu besinlerde bulunan anti-nütrient özellikli bileşenler de çinko emilimini zorlaştırmakta, hatta engellemektedir. Bu şekilde beslenen kişilerin belirttiğimiz yiyeceklerde, içlerinde et olmayan ürünleri % 50 daha fazla tüketmeleri faydalı olacaktır.

Az et tüketen ve daha çok bitkisel kaynaklı besinler tüketmeyi tercih eden kişilerde meydana gelebilecek çinko eksikliği alınabilecek takviyelerle kolay bir şekilde giderilebilmektedir.